Mijn werknemers staken. Wat nu?
Met maar liefst 3 aangekondigde syndicale acties in het verschiet, is het thema staking actueler dan ooit. Waaraan mag u zich als werkgever verwachten tijdens de aangekondigde acties. En welke rechten en plichten hebben de werknemers?
1. De werknemers die staken
De werknemers die staken, hebben geen recht op loon. Enkel de werknemers die gesyndikeerd zijn, ontvangen van hun vakbond – als die de staking heeft aangezegd – een stakingsvergoeding, die een stuk lager ligt dan het dagloon (gewoonlijk 30 EUR per dag).
2. De werknemers die niet (tijdig) op hun werk geraakten
Op zich is de staking geen reden voor de werknemers om thuis te blijven. Aangezien deze staking tijdig werd aangekondigd, wordt van de werknemer verwacht dat hij zijn voorzorgen neemt en alles in het werk stelt om daar te geraken.
De werknemer die toch niet (tijdig) op zijn werk geraakt, heeft enkel recht op loon wanneer zijn vertraging (of afwezigheid) te wijten is aan oorzaken buiten zijn wil die zich hebben voorgedaan op weg naar het werk (art. 27 Arbeidsovereenkomstenwet). Aangezien de stakingen ruim op voorhand werden aangekondigd, kan moeilijk worden volgehouden dat deze onvoorzienbaar waren, noch dat ze zich pas voordeden op weg naar het werk. Werknemers die niet op hun werk geraakten, hebben dus in principe geen recht op loon. In uitzonderlijke gevallen kan een vergoeding van de RVA worden bekomen.
Anders is het wanneer de werknemer – los van de staking – op weg naar het werk wordt geconfronteerd met een onvoorzienbare blokkade of stakerspiket. In het geval dat de werknemer deze blokkade niet kon voorzien, heeft hij in principe wel recht op loon. De werknemer zal dan wel moeten aantonen dat hij alles in het werk stelde om toch op zijn werk te geraken.
Wie toch wilt thuisblijven kan gebruik maken van een verlofdag, een ADV- of recuperatiedag of een thuiswerkdag.
3. De werknemers die op hun werk geraakten, maar niet kunnen werken
Wie wel tijdig op zijn werk geraakt, maar door problemen van bevoorrading of onderbemanning geen werk kan verrichten, heeft evenmin recht op loon. De arbeidsovereenkomst is op dat moment immers geschorst.
De werkgever moet wel oprechte pogingen ondernemen om de werknemers ander werk te geven. Het is aan de werkgever te bewijzen dat dit ondanks verwoede pogingen niet lukte.
Ook in dit geval kent de RVA zeer uitzonderlijk vergoedingen toe.
4. Wat kan de werkgever beginnen tegen een staking
In principe bestaat er een recht om te staken. De werkgever kan zijn werknemers niet verbieden deel te nemen aan een staking.
Anderzijds bestaat in bepaalde sectoren een absoluut verbod om te staken. Dat is onder meer bij militairen het geval (Art. 16 W. 21 april 1994). In andere gevallen is het stakingsrecht dan weer aan bepaalde voorwaarden onderworpen of dient een minimumbezetting te worden gegarandeerd..
Voor de privé-sector (en enkel voor de privésector) is er de wet Prestaties Algemeen Belang. Omdat bepaalde sectoren in alle gevallen moeten kunnen blijven functioneren, kunnen werknemers worden opgevorderd om een minimale dienstverlening te garanderen. Wie weigert te werken ondanks een opvordering, wordt gestraft met een administratieve sanctie van 150 EUR tot 1500 EUR of een geldboete van 300 tot 3000 EUR.
Dat de staking op zich niet (langer) strafbaar is, maakt de stakers evenmin vogelvrij. Wie geweld gebruikt om werkwilligen de toegang tot het werk te verhinderen, maakt zich nog steeds schuldig aan slagen en verwondingen (418 Sw.) en kan als dusdanig worden opgepakt of om dringende reden worden ontslagen. Ook wie wegen blokkeert, begaat in se een misdrijf strafbaar met gevangenisstraffen van 8 dagen tot 3 maanden en/of geldboetes van 156 tot 3.000,00 EUR (406 Sw.).
In uitzonderlijke gevallen wordt beroep gedaan op de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg. Deze kan, zelfs op eenzijdig verzoekschrift (d.w.z. zonder de stakers te horen) en zo nodig dezelfde dag, alle maatregelen bevelen die geen uitspraak ten gronde inhoudt. Vereist zijn dan wel een zekere urgentie en het gevaar dat er aanzienlijke nadelen kunnen ontstaan of dat bepaalde rechten worden geschonden. Concreet kan de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg de stakers verbieden om een bepaalde weg te blokkeren of om klanten en werknemers de toegang tot het werk te verbieden. Dit verbod kan worden gekoppeld aan dwangsommen en het vonnis kan worden uitgevoerd door een gerechtsdeurwaarder die, al dan niet met hulp van de ordediensten, de blokkades kan doen verwijderen. Ook de vrederechter kan worden ingeschakeld om werknemers die de onderneming blokkeren, te laten verdrijven.
Ten slotte beschikt de werkgever over de mogelijkheid om alle werknemers uit de onderneming uit te sluiten (lock-out), doch deze procedure wordt nog zelden toegepast. In principe mag de werkgever tijdens de staking evenmin beroep doen op uitzendarbeiders.
